Do czego służy płyta główna?
Spis treści:
Zastanawiasz się, co to jest płyta główna i jaką rolę ma w komputerach desktopowych? Jesteś w dobrym miejscu! Wyjaśniamy to zagadnienie oraz przedstawiamy jej funkcje, budowę i najważniejsze elementy. Oprócz tego przedstawiamy też popularnych producentów „mobasów” (mobo to skrótowiec od słowa motherboard, czyli płyta główna), aktualne widełki cenowe różnych rodzajów modeli i ich standardy rozmiarowe. Z artykułu dowiesz się wszystkich najważniejszych informacji o tym jakże istotnym elemencie komputera.
Polecane płyty główne
Co to jest płyta główna?
Płyta główna jest podzespołem, który odgrywa ważną rolę nie tylko w desktopowych komputerach (choć w artykule skupimy się tylko na nich), ale także smartfonach, tabletach, laptopach oraz wielu innych urządzeniach. Popularność i konieczność instalacji tego komponentu bierze się z faktu, że jest on centralnym miejscem podłączania praktycznie wszystkich innych podzespołów, przez co płyta główna zapewnia komunikację między nimi i zsynchronizowaną pracę. Drugą ważną funkcja każdej płyty jest rozprowadzanie zasilania z PSU, do komponentów, które nie są do niego podłączone. Dedykowana karta graficzna nie pobiera zasilania z płyty głównej, ale RAM, procesor, dyski, wentylatory oraz inne elementy, już tak.
Nawet jeśli w jakiś pokraczny sposób dałoby się połączyć podzespoły bez obecności mobo, uruchomienie komputera i tak byłoby niemożliwe. Ma to związek z tym że każda ówczesna płyta główna wczytuje BIOS (znany w obecnie odświeżonej formie, jako UEFI), czyli oprogramowanie zawierające podstawowe polecenia pośredniczące między sprzętem a ładującym się systemem operacyjnym. Twój system (w lwiej części przypadków Windows) jest zapisany na dysku i nie wczytuje się od razu – pierwsze sekundy uruchomienia komputera to czysta praca BIOS-u, którego zadaniem jest identyfikacja wszystkich podzespołów, ich prawidłowe rozpoznanie i przygotowanie do działania. Dopiero gdy wszystko jest gotowe, system operacyjny może zostać załadowany. Choć BIOS/UEFI w swoim działaniu może się wydawać prosty, jego rola jest kluczowa do rozpoczęcia prawidłowego działania nie tylko systemu, ale także wszystkich podzespołów. I tak, dobrze zgadujesz – jest on zapisany na specjalnym chipie umieszczonym na płycie głównej.
Funkcje płyty głównej
Płyta główna komputera stanowi niezwykle istotną część w budowie komputera stacjonarnego. To na niej osadzone są inne podzespoły – , pamięć operacyjna, karty rozszerzeń, dyski twarde, napędy optyczne lub gniazda umożliwiające ich podpięcie. Od modelu podstawki zależy, jak wydajny stanie się Twój PC, bo zadecyduje o tym, jakie moduły w nim zamontujesz. Zawsze trzeba wybierać wariant gwarantujący osiągnięcie efektywnego i niezawodnego działania, które spełni Twoje oczekiwania.
Jeżeli jesteś użytkownikiem korzystającym z podstawowych funkcji sprzętu, kup wariant pozwalający zainstalować słabsze komponenty. Po prostu nie potrzebujesz lepszych i droższych rozwiązań, używając na przykład prostych aplikacji biurowych czy przeglądając na co dzień głównie strony internetowe w przeglądarce. Co innego, kiedy lubisz wirtualną rozgrywkę w wymagających tytułach. Wtedy przydatna jest profesjonalna płyta główna do gier.
Budowa płyty głównej
Płyty główne mają za sobą bogatą historię, która obfitowała w wiele zmian nanoszonych w projekcie. Choć ogólny zamysł, kształt i przeznaczenie pozostaje ten sam, zmianie ulegają porty, które są w nich instalowane. Ma to związek z ciągłym rozwojem technologicznym i odejściem do danej technologii (portu) na rzecz nowego rozwiązania. Doskonałym przykładem są wybrane porty szeregowe lub to, czego obecnie jesteśmy świadkami: zastępowanie standardu SATA przez M.2. W świecie technologii wszystko jest płynne i być może za 10,15 lat, standard, który obecnie triumfuje, również zostanie wyparty.
Zanim jednak przejdziemy do budowy typowej płyty głównej z lat 20. XXI wiek, by łatwiej odnaleźć się w tym temacie, musimy zrozumieć, jakie rodzaje połączeń wyszczególniamy w tym urządzeniu. Rzut oka na mobo wystarczy, aby zobaczyć różne rodzaje złącz – w celu ułatwienia poruszania się na ten temat, możemy je podzielić na trzy kategorie:
- Sloty i porty – stanowią dominujący typ gniazd w każdej płycie głównej. Ten rodzaj skupia w sobie m.in. gniazda PCIe, RAM, SATA czy też M.2 – przykładów jest jednak znacznie więcej.
- Gniazda – miejsca przeznaczone do instalacji podzespołu bezpośrednio na płytę główną. Sztandarowym przykładem jest procesor.
- Złącza – nie odpowiadają za przesyłanie danych, zajmują się zapewnieniem zasilania. Najczęściej są to złącza pinowe, pod które podłączamy np. wentylatory, niektóre z nich mogą być specjalnie zabudowane (jak 24-pinowe złącze zasilania płyty głównej).
Poniżej omawiamy najważniejsze komponenty każdej płyty głównej, wraz z ich krótkim opisem.
Gniazdo CPU – mózg każdego komputera znajduje się w tym miejscu. Gniazdo służy do umieszczenia procesora i jest tak zaprojektowane, aby obsługiwać konkretny rodzaj, generację oraz by dany CPU pasował do niego tylko w jeden konkretny sposób. Po zainstalowaniu w nim procesora jest w stanie pobierać energię niezbędną do pracy i koordynować pracę innych podzespołów.
Gniazda RAM – w zdecydowanej większości płyt głównych gniazda RAM to duet lub kwartet. Najczęściej spotykamy cztery sloty, które umożliwiają korzystanie z technologii Dual channel. Na ogół znajdują się one po prawej stronie od procesora.
Gniazda PCIe – zwane również gniazdami rozszerzeń. Wielu użytkownikom kojarzą się z miejscem na kartę graficzną. I jest to prawdą, jednak gniazda te umożliwiają podłączenie innych podzespołów. W zależności od modelu płyty, gniazda te mogą być w różnym standardzie: x1, x4, x8 lub x16. Numer oznacza liczbę ścieżek obecną w gnieździe PCIe, im większy, tym szybszy rodzaj połączenia dane gniazdo jest w stanie zapewnić. x16 to gniazdo dla GPU, pod x4 najczęściej podłączymy kartę rozszerzeń M.2 NVMe SSD, natomiast x1 to dobre miejsce dla karty dźwiękowej. Rzecz jasna są to tylko przykłady – możliwości jest znacznie więcej.
SATA i M.2 – oba rodzaje portów służą do transferu danych. W przypadku SATA ich umiejscowienie różni się w zależności od producenta danej płyty i jej modelu. Choć standard SATA jest nadal popularny, z pewnością zostanie wyparty całkowicie przez M.2. Obecne karty graficzne posiadają przynajmniej jedno wejście M.2.
Sekcja zasilania i MOSFET – w tym przypadku nie mamy do czynienia z jakimkolwiek portem, złączem czy też slotem, jednak bez sekcji zasilania (VRM) stabilna praca nie tylko płyty głównej, ale i reszty komponentów pobierającej z niej energię nie byłaby możliwa. VRM tłumaczymy jako „moduł regulatora napięcia” i jego działanie możemy opisać jako dodatkowy zasilacza. Prąd pobrany z PSU (najczęściej 12 V), zostaje przekonwertowany do takiego, który jest wymagany przez dany podzespół (najczęściej znacznie niższego napięcia). Tranzystory MOSFET odgrywają kluczową rolę w tym procesie, wchodząc w kontakt z prądem płynącym z zasilacza komputerowego. Efektem ubocznym tego procesu jest grzanie się MOSFET-ów, stąd też sekcja zasilania nowej płyty głównej jest wyposażona w radiatory.
Bateria CMOS – źródło zasilania BIOS-u, przechowuje również informacje o dacie i aktualnej godzinie. Dlaczego BIOS wymaga odrębnego zasilania? Ma to związek z faktem, że musi on pozostać aktywny nawet wtedy, gdy płyta główna nie jest podłączona do źródła zasilania.
Panel I/O na tyle płyty głównej
To bardzo wyróżniający się element płyty głównej, który po instalacji urządzenia w obudowie, znajduje się na jego tyle. Zawiera wiele portów, pod które podłączymy praktycznie wszystkie peryferia, a także kabel Ethernet oraz przewód komunikacyjny z monitorem (jeżeli korzystamy z iGPU). Obecność portów i ich liczba może się różnić, w zależności od producenta danego sprzętu i jego modelu, ale w zdecydowanej większości obecnie dostępnych modeli znajdziemy niżej wymienione wejścia.
Port USB – podstawa wyposażenia płyt głównych, nie tylko produkowanych obecnie. W aktualnych modelach znajdziemy porty USB typu A i C. W przypadku tego pierwszego standardu, mamy do czynienia z różnymi wersjami, które są identyfikowane kolorem portu, na szczęście większośc urządzeń jest kompatybilna wstecznie, stąd nie musimy się obawiać, że coś nie będzie działać, jednak możemy doświadczyć niskiego transferu danych. USB-C to nowsze rozwiązanie, które cechuje identyczne działanie, co w przypadku typu A, ale przesył danych odbywa się z większą prędkością.
Porty wideo – zdecydowana większość kart graficznych jest wyposażona w wejście HDMI lub DisplayPort (lub oba naraz), jednak w celu korzystania z nich, musimy posiadać procesor ze zintegrowanym układem graficznym. W starszych modelach płyt znajdziemy porty D-Sub, które obecnie nie są popularnym rozwiązaniem.
RJ45 – port Ethernet, czyli miejsce podłączenia przewodu internetowego. W każdej płycie głównej znajdziemy przynajmniej jeden port tego rodzaju – najczęściej gigabitowy, ale lepsze modele są wyposażone w 2,5 gigabitów, a nawet 10 gigabitów.
Łączność bezprzewodowa – tylny panel I/O to również miejsce na podłączenie anteny Wi-Fi. Wybrane modele płyt głównych są wyposażone w moduły Wi-Fi oraz Bluetooth, co zapewnia im komunikację bezprzewodową – są jednak wyraźnie droższe, stąd też większość modeli jest ich pozbawiona, ponieważ desktopy najczęściej i tak komunikują się z siecią przez kabel Ethernet.
Wejścia audio – mogą być różne w zależności od modelu, jednak z pewnością znajdziemy tam porty wyjścia dla głośników i słuchawek, wejścia (dla mikrofonu) oraz dodatkowe, jak wejście dla subwoofera, większej liczby głośników, czy nawet port S/PDIF.
Podział płyt głównych
Oczekiwania mogą się różnić – dany użytkownik może oczekiwać dużej płyty głównej, w celu podłączenia do niej wielu komponentów, wraz z wydajną sekcją zasilania. Z kolei ktoś inny może oczekiwać małego urządzenia, do podłączenia niezbędnych urządzeń do lekkiej pracy. Dlatego właśnie obecnie wyróżniamy trzy główne rodzaje płyt głównych: ATX, Mini-ITX oraz MicroATX. Nie oznacza to jednak, że w przeszłości nie było ich więcej. Choć nie są już dostępne w sprzedaży, pochylimy się również nad tematem reliktów po omówieniu trzech najpopularniejszych obecnie.
ATX – płyta sporych rozmiarów, która zapewnia wiele portów, od 2 do 8 slotów RAM (najczęściej 4), od 4 do 7 gniazd rozszerzeń i może pochwalić się rozbudowaną sekcją zasilania. Będzie idealna do platformy gamingowej oraz wszelkiego overclocking, z racji stabilnych napięć w większości nowych modeli.
MicroATX – ATX w zmniejszonej formie. Wymaga mniej miejsca, stąd będzie idealna pod komputery z mniejszą obudową. Nie grzeje się tak mocno, jak ATX, ale w związku z tym nie jest rekomendowanym wyborem do OC.
Mini-ITX – kompaktowa płyta główna, jeszcze mniejsza niż mATX. Idealnie sprawdza się w najmniejszych jednostkach, nie oferuje wiele portów, ale część graczy buduje wokół nich swoje platformy gamingowe. W minimalizmie jest coś pięknego, nieprawdaż?
Słyszeliście kiedyś o LPX lub WTX? Jeżeli nie, to nie jesteśmy zaskoczeni. Poniżej prezentujemy dawne formaty płyt głównych, które obecnie są słabo zapamiętane, gdyż ich czasy dawno przeminęły.
- Format LPX — po raz pierwszy zaprezentowano go pod koniec lat 80. Występuje w nim jedna karta rozszerzająca magistrali, do której dołączysz na przykład karty graficzne lub sieciowe.
- Format NLX — standard ułatwiający montaż i demontaż podzespołów komputerowych. Dostęp do poszczególnych elementów jest prostszy, dzięki czemu bez problemu możesz samodzielnie przeprowadzić wymianę wyposażenia.
- Format WTX — wprowadzony na rynek przez Intel. Stosowano go w serwerach z wieloma układami CPU lub w profesjonalnych stacjach roboczych.
- Format BTX — propozycja od Intela. Z założenia miał być następcą , ale nie przyjęto go dobrze wśród producentów płyt głównych oraz komponentów i obecnie zaprzestano jego konstruowania.
Polecani producenci płyt głównych
Płyta główna AMD czy może płyta główna Intel – choć to właśnie na podstawie rodzaju procesora dobieramy ten element, nie są to jednak producenci, którzy zajmują się produkcją tych urządzeń. Jeżeli zastanawiasz się, jakie układy są obecnie popularne, to warto jest, zapoznać się z ofertą takich twórców, jak ASRock, Gigabyte, MSI czy też ASUS. Modele wymienionych producentów gwarantują prawidłową współpracę z podzespołami PC oraz zapewniają szybkie i niezawodne działanie w każdych warunkach.
Ceny płyt głównych dostępnych na rynku
Wymienieni wcześniej producenci obwodów drukowanych pod podzespoły komputerowe tworzą modele z różnych zakresów cenowych. Do 400 złotych kupisz budżetowy wariant, najczęściej w małym rozmiarze — taki, w którym brakuje wielu dodatków, ale stanowi świetną opcję, kiedy chcesz zaoszczędzić, a nie masz wielkich wymagań względem swojego PC.
Od 500 do 1000 złotych wchodzimy w segment średniej klasy, który oferuje więcej możliwości, lepszą sekcję VRM, dodatkowe funkcje, nierzadko również łączność bezprzewodową. Powyżej tysiąca złotych mamy do czynienia z układami bardzo wydajnymi, jednak nie jest to sufitem. High-endową płytę główną za 3 tysiące złotych (a nawet więcej) możemy zakupić do wydajnej jednostki, która potrzebuje komponentów z najwyższej półki. Jednak do większości domowych zastosowań, idealny będzie model do 1000 złotych.
Znajdziesz w Morele
Dyski SSD - Pamięci RAM - Wentylatory komputerowe - Chłodzenie wodne - Akcesoria do obudów i podzespołów
Komentarze (0)