Płyta główna Gigabyte B650I AORUS ULTRA

ok

Zachciało mi się wymieniać moją starą płytę i procek AM4 na AM5. Problemów może by nie było, gdybym nie uparł się, żeby mała obudowa m-ITX została. Ale dla m-ITX to jest już problem bijący po kieszeni. Najtańsze płyty nie spełniały moich potrzeb czyli minimum 2 sloty m.2 (i złącza SATA) i tu niby nawet ASRock B650I mogła by wystarczyć, a prawie połowę tańsza, ale potrzebuję więcej niż jednego złącza do monitora, na dodatek najlepiej DP i HDMI. No i tu niestety ASRock B650 (i droższa B650E) ma tylko jedno HDMI. No i drugiego monitora do tego nie podłączę. O dziwo nawet drogi Asus też ma tylko jedno HDMI.
Jedyną płytą, spełniającą wymagania była płyta Gigabyte B650I Aourus Ultra. Trzy sloty m.2 (plus parę SATA) , trzy złącza wideo: DP 1.4 (3840x2160@144 Hz), USB-3 (DP 1.4 3840x2160@144 Hz) i HDMI (8K 60HZ, 4K 144Hz). Tu potrzeby spełnione.

Płytę dostałem w rewizji 1.0. Są jeszcze 2 wersje, różnią się inną elektroniką do obsługi WiFi i BT: rev 1.0 to AMD (AMD Wi-Fi 6E RZ616), rev 1.1 to Intel (Intel® Wi-Fi 6E AX210), rev 1.2 to Realtek (Realtek® Wi-Fi 6E RTL8852CE), różnica to BT w wersji 5.3 dla nowszych rewizji reszta bez zmian, ale należy zwracać uwagę przy instalacji BIOSu czy reszty oprogramowania.

Uwaga - przed montażem należy pobrać instrukcję, bo ta nie wiadomo dlaczego do płyty nie została dołączona. Są jakieś bezużyteczne kartki, ale instrukcji nie dołączyli. A ta raczej będzie niezbędna. Można pobrać nawet na smartfona, ale być musi.

Zresztą podobnie jak najnowszy BIOS, bo płyta raczej może być ze starym BIOSem i po prostu po zmontowaniu (procka i pamięci) się nie uruchomi. Na szczęście standardem w AM5 stała się możliwość wgrania nowego BIOSu nawet bez konieczności instalowania jakiegokolwiek procesora w podstawce. Wystarczy pobrać bios, zmienić mu nazwę (bodajże na gigabyte.bin - ale tego nawet w instrukcji nie było, jest do pobrania w kolejnym pdf pod pozycją funkcji dodatkowych), umieścić w pendrive FAT32, którego należy włożyć do dedykowanego portu i nacisnąć przycisk wgrywania oprogramowania (wcześniej oczywiście podłączyć zasilanie). Po paru minutach wgra się nowy bios i (jeśli był zainstalowany procesor i pamięć) uruchomi się system.
Powyższe o tyle ważne, że jak wspomniałem płyta nowych procesorów obsługiwać nie będzie bezpośrednio po zakupie. Co więcej, po jakimś czasie użytkowania zachciało mi się wgrać nowy bios w sposób "normalny" czyli z opcji samego biosu. Okazało się, że system zaczął działać niestabilnie, pamięci były obsługiwane stabilnie tylko na domyślnych wartościach taktowania, profil XMP/EXPO nie uruchamiał płyty, można było wybić sobie z głowy ustawienie EXPO na 6800 czy podkręcenie na 7200 (poprzednio na 7200 działał idealnie). Podobnie zmiana ustawień procesora np. undervolting procesora zwiększał niestabilność pracy płyty. Nie pomagało zerowanie biosu przez zwarcie zworek itp. Właściwie pomagało na tyle, że system uruchamiał się z domyślnymi ustawieniami, Windows 11 pracował jako tako, ale o GPU już nie bardzo.

Przywróciłem starszy bios, ale poprawa była niewielka i to pomimo przywracania wartości domyślnych z biosu czy zwierania zworki na płycie (na których płyta/system pracowała w miarę, ale nie optymalnie).

Po wypuszczeniu przez Gigabyte kolejnego biosu zaryzykowałem i wgrałem tym razem procedurą "przyciskową" (czyli bios na pendrive ze zmianą nazwy i wciśnięcie przycisku). Płyta wgrała nowe oprogramowanie i wreszcie zaczęła działać normalnie i stabilnie.

Sama instalacja płyty w obudowie m-ITX oczywiście wymaga trochę zachodu, ale nie jest aż tak wymagająca jak myślałem. Jeśli dysk m.2 ma trafić na spód płyty, to trzeba raczej zamontować dysk przed włożeniem płyty do obudowy (no chyba, że obudowa ma możliwość zdjęcia backplate z tyłu, moja nie).

Do pełnej funkcjonalności płyta wymaga zamontowania adapterów, co jeszcze bardziej zagęszcza całość w malutkiej obudowie i tu bez instrukcji co gdzie wcisnąć raczej ciężko będzie. Po zamontowaniu i tak instrukcja się przyda, gdyby kiedykolwiek chciałoby się coś zmienić w ustawieniach (czy nawet bios wyzerować, choć tu dostęp jest w miarę dobry).

O ile adapter na złącza SATA można pominąć (o ile ktoś nie potrzebuje SATA, ale dochodzą jeszcze złącza do 2 wentylatorów, pełnego panelu F_panel, czy jednego paska led), to adapter GC-B650I BTB będzie raczej niezbędny do instalacji złącza dodatkowych gniazd USB, paska led i najważniejsze 2 dysków m.2 (w tym dla Ryzen z serii 7000 jeden PCIe 5.0, dla seria 8000 obsługuje do PCIe 4.0). I tu trzeba trochę kombinować z umieszczeniem dysku dla optymalnego chłodzenia. Problem w tym, że radiator jest co prawda spory, ale wentylatorek wymuszający chłodzenie jest mały i domyślnie potrafi niemiłosiernie hałasować. Bez ręcznego ustawienia obrotów w odniesieniu do temperatur się nie obejdzie. Albo wyłączenia tego wentylatora, choć tego raczej nie radzę, lepiej monitorować temperaturę i w miarę konieczności zwiększać obroty wentylatora.

Po wpakowaniu wszystkiego do malutkiej obudowy m-ITX robi się ciasno i należy pamiętać o zapewnieniu dobrego chłodzenia całości: tak procesora, jak pamięci, ale również sporych radiatorów tak sekcji zasilania (grzeje dość mocno), jak radiatora dysków.
I tu może być kolejny problem, bo u mnie przejście AM4 -> AM5 i to z Ryzen 5 5700G na Ryzen 7 8700G spowodowało spore przegrzewanie systemu. 5700G nie był aż tak wymagający jak 8700G podczas grania (incydentalnie, ale jednak) i wymusił przekonstruowanie górnej pokrywy obudowy celem dodania dwóch wentylatorów 12cm (wydruk 3d górnej pokrywy z mocowaniem wentylatorów), dzięki czemu bebechy w ciasnej obudowie m-ITX przestały się przegrzewać.

Jakość pracy: na biosie F23 nie narzekałem, z F30 płyta nie działała dobrze, bios F32 poprawił obsługę moich pamięci DDR i znowu płyta i uruchomiony OS działa dobrze i stabilnie.

Niestety nie mogę jej polecić :(
Ta płyta główna zdecydowanie ma zalety, ale wady są niestety zbyt znaczące.
Z najważniejszych: moduł zawierający piny F_PANEL wygląda na bardzo zawodny. Wiele rzeczy podłącza się przez przejściówki.
Ale najbardziej znacząca wada dotyczy wersji Rev 1.0 (moduł wifi Mediatek RZ616). Od razu zainstalowałem najnowsze sterowniki do płyty głównej, wifi, bluetooth. Niestety sieć wifi rozłącza się co 15-20 minut. Jest to częsty problem dla tej wersji i modułu Mediatek, o czym wcześniej nie wiedziałem. Próbowałem też różnych sterowników i konfiguracji. Wciąż się to powtarza.

Unfortunately I can't recommend it :(
This motherboard definitely has advantages, but the disadvantages are unfortunately too significant.
Among the most significant: the module containing the F_PANEL pins looks very unreliable. Many things are connected via adapters.
But the most significant disadvantage concerns Rev 1.0 version (Mediatek RZ616 wifi module). I immediately installed the latest drivers for motherboard, wifi, bluetooth. Unfortunately the wifi network is disconnected every 15-20 minutes. This is a common problem for this version and Mediatek module, which I didn't know about beforehand. I also tried different drivers and configurations. It still keeps happening.